Mark Veurink
Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint toe.
Thuis of op de kring doorspreken over de preek? Er is een verwerkingsblad beschikbaar: DoorSpreken.
Liturgie
Zingen: GKB Gezang 121 : 1, 2 en 8
Stil gebed
Votum en groet
Zingen: Psalm 46 : 1, 2 en 4
Gebed
Lezen: Johannes 17 : 9 – 26
Zingen: Psalm 67 : 1 en 2
Preek
Zingen: GKB Gezang 119 : 1, 2 en 5
Geloofsbelijdenis
Zingen: GKB Gezang 162 : 1, 2 en 3
Gebed
Collecte
Zingen: GKB Gezang 64 : 1, 2, 3 en 4
Zegen
Leerpreek: kerk in de 21e eeuw
Inleiding
dia 1 – zwart
Soms voel ik mijzelf oud.
Ik ben geboren in 1987, ik ben nog maar 26 jaar,
en toch voel ik mijzelf soms oud.
Vooral als ik mijzelf hoor zeggen:
‘ik ben nog van de generatie…’
En vul dan maar wat in.
Ik weet het, ik ben nog jong,
maar wat is er in die 26 jaar enorm veel veranderd!
dia 2 – gulden
In 1987 hadden we nog geen euro’s maar guldens.
Mijn eerste zakgeld was in guldens.
En ik heb goed onthouden hoe je euro’s naar guldens omrekent.
1 Euro is 2 gulden en 20 cent en 371 duizendste van een cent.
Ik heb dus ook nogal nutteloze kennis opgedaan.
dia 3 – tv
Iets anders: wij hadden thuis een televisie zonder afstandsbediening.
En dan niet zo’n plat scherm, maar met een enorme bak achter het beeldscherm.
Op een gegeven moment kregen we zelfs, jawel, een videorecorder.
In die jaren is trouwens aan televisieprogramma’s ook veel veranderd.
Programma’s van toen vinden we nu saai.
Net zoals kranten:
artikelen mogen niet lang zijn, want dan leest niemand het.
Is ook wel eens anders geweest…
dia 4 – smartphone
En dan de grootste verandering:
bijna iedereen heeft internet en een mobiele telefoon.
20 Jaar geleden vonden we dat maar grote onzin.
Je wilt toch niet altijd bereikbaar zijn?!
Nu kunnen we niet meer zonder.
Je hoeft niets meer te onthouden,
want je kunt alles in 5 seconden opzoeken.
dia 5 – zwart
Wie ouder is dan ik, heeft nog veel meer veranderingen meegemaakt.
Ik ga het maar niet opsommen, want dan ben ik heel lang bezig.
Waar het mij om gaat: de wereld verandert.
En de vraag voor vanmiddag is:
wat moet de kerk daarmee?
Moet de kerk ook veranderen?
dia 6 – overzicht serie
Vanmiddag is de laatste leerdienst over de kerk.
Twee weken geleden zijn we daarmee begonnen.
We hebben het toen gehad over wat een kerk is.
Vorige week zijn we verder gegaan met de vraag:
waarom zou je meedoen met de kerk?
Vanmiddag gaat het over de vraag:
hoe zijn we kerk in de 21e eeuw?
Zelf vind ik dit het moeilijkste onderwerp van deze serie leerdiensten.
De bijbel zegt namelijk van alles over wat een kerk is
en waarom je met de kerk mee zou doen,
maar niet over hoe je kerk bent in de 21e eeuw.
Wat daar nog bij komt:
met dit onderwerp kom je makkelijk bij allerlei beleidsplannen uit.
Maar wat ik veel belangrijker vind is dat we samen kerk zijn.
Daarom wil ik jullie vanmiddag iets laten zien
van hoe we samen kerk kunnen zijn in de 21e eeuw
en ik hoop dat het je helpt je eigen plek in die kerk te vinden.
dia 7 – opzet preek
We doen dat vanmiddag weer aan de hand van drie vragen.
De eerste: maakt het voor de kerk uit dat we in de 21e eeuw leven?
Moet het in de 21e eeuw anders?
De tweede vraag is: wat is belangrijk voor de kerk in de 21e eeuw?
Hoe ziet onze tijd er uit en wat moeten we als kerk daarmee?
Als laatste wil ik het nog hebben
over andere manieren om kerk te zijn: hoe kan het ook?
1.Moet het anders?
dia 8 – moet het anders?
Eerst de vraag: moet het anders?
Zometeen na de preek zingen we het lied ‘de kerk van alle tijden’.
De kerk is er al 2000 jaar,
waarom zou het dan nu opeens allemaal anders moeten?
Waarom zou de kerk er in de 21e eeuw
anders uit moeten zien dan in de 16e eeuw of de 2e eeuw?
Een kerk is toch gewoon een kerk?
dia 9 – basis gelijk
En zo is het ook!
In de basis verandert er niets aan de kerk.
Twee weken geleden had ik het over de vraag wat een kerk is.
De basis is dat Christus het Hoofd is van de kerk.
De kerk is niet van mensen afhankelijk, maar van God.
En door die kerk wil God twee dingen geven:
het evangelie en gemeenschap.
God geeft zijn woord, Jezus heeft het daar ook over in Johannes 17,
in de kerk willen we bij de waarheid van Jezus blijven.
En God geeft relaties: God wil dat we ook elkaar liefhebben.
Die basis van de kerk, daar verandert helemaal niets aan.
Zo was het in de 2e eeuw, maar ook in de 16e eeuw,
en zo moet het ook in de 21e eeuw zijn.
dia 10 – kerk verandert
Maar niet alles blijft hetzelfde.
De wereld om de kerk heen verandert.
En de kerk is door de jaren heen ook enorm veranderd.
We kunnen wel doen alsof de kerk altijd hetzelfde is geweest,
maar dat is echt grote onzin.
Alsof de kerk er al 2000 jaar hetzelfde uit ziet…
In het bijbelboek Handelingen wordt geschreven
over de kerk die elke dag bij elkaar komt,
en dan niet in een kerkgebouw maar in gewone huizen.
De kerk is veranderd.
dia 11 – kerk midden in de wereld
De wereld verandert en dat heeft invloed op de kerk.
De bijbel zegt dan wel niet hoe we kerk moeten zijn in onze tijd,
maar de bijbel zegt van alles over
wat de kerk en de wereld met elkaar te maken hebben.
Het is niet zo dat de kerk en de wereld twee gescheiden werelden zijn.
Dat christenen zich moeten terugtrekken in de kerk,
en wat er in de wereld gebeurt gewoon moeten negeren.
Dan zou het voor de kerk niet uitmaken in welke tijd we leven.
Maar dat is niet wat de bijbel over de wereld zegt.
In Johannes 17 zegt Jezus
dat christenen niet bij de wereld horen.
Christenen horen bij God.
Tegelijk hebben christenen wel een plek in de wereld,
Jezus zegt ook ‘ik vraag niet of u hen uit de wereld weg wilt nemen’,
en zelfs ‘ik zend hen naar de wereld.’
Christenen zijn burgers van twee koninkrijken.
Ze horen bij het koninkrijk van God.
In de apostolische geloofsbelijdenis die we straks lezen,
wordt daarvoor het woord ‘heilig’ gebruikt.
De kerk is van God, hoort bij hem.
Daarom moet het er in de kerk anders aan toe gaan als in de wereld.
Jezus zelf zegt in Johannes 18 ook:
‘mijn koninkrijk is niet van deze wereld’.
Daarom gaat het in de kerk niet om macht, maar om elkaar dienen.
Tegelijk heeft de kerk ook een plek in de wereld.
God haalt de kerk niet uit de wereld weg.
God stuurt de kerk juist de wereld in.
Om daar, met de woorden van Matteüs 5,
zout en licht te zijn.
De kerk moet aan de wereld laten zien
hoe het leven in Gods koninkrijk is.
De kerk staat midden in de wereld.
De wereld doet er toe!
En als de wereld verandert,
dan moet de kerk daar iets mee.
2.Wat is belangrijk voor kerk in de 21e eeuw?
dia 12 – kerk in de 21e eeuw
En dan komen we bij onze eigen tijd.
De wereld verandert elke dag.
Wat betekent dat voor hoe we samen kerk zijn?
Wat in ieder geval belangrijk is, is dat we de basis in het oog houden.
De kerk kan mensen wel met gratis bier lokken,
en waarschijnlijk zou het nog werken ook,
maar dat is niet waar het in de kerk om gaat.
Trouwens, er zijn veel meer plaatsen waar je bier kunt krijgen.
En waarschijnlijk is het daar ook nog gezelliger…
Wat heeft de kerk nu wat andere dingen niet hebben?
Dan kom je weer bij die twee dingen: evangelie en gemeenschap.
Daar moeten we ons op richten.
Maar hoe doe je dat in onze tijd?
Ik zal vijf kenmerken van onze tijd noemen
en hoe we daar als kerk mee om kunnen gaan.
Je kunt ongetwijfeld nog veel meer zeggen over onze tijd,
maar laat ik er in ieder geval een begin mee maken.
dia 13 – waarheid
Het eerste is dat mensen in onze tijd weinig met ‘de waarheid’ hebben.
Daar heeft de kerk direct een probleem.
In de kerk gaat het nou juist om de waarheid in eigen persoon: Jezus.
Maar bij waarheid wordt gedacht aan mensen die het altijd beter weten.
Dat is niet de waarheid waar het in de kerk om gaat.
Als het in de bijbel over de waarheid gaat,
dan gaat het er niet om dat je overal iets van vindt,
maar dat de waarheid je verandert.
In Johannes 17 bidt Jezus: ‘heilig hen dan door de waarheid’.
In onze tijd verlangen mensen er terecht naar
dat je geen grote woorden spreekt waar in je eigen leven niets van te zien is.
Mensen zoeken naar echtheid.
Laten we de waarheid doen.
En dat is niet de waarheid dat we perfect zijn.
Het is de waarheid dat we vergeven zijn.
Deze week las ik op een weblog een indrukwekkend verhaal
van een christelijke vrouw die een abortus had laten doen.
Ze was toen 20, schaamde zich kapot dat ze zwanger was
terwijl ze niet was getrouwd,
en liet zich door haar vriendje overhalen dan maar abortus te doen.
Jarenlang is ze depressief geweest.
Ze kon zichzelf niet vergeten
en was ervan overtuigd dat God dat ook niet kon.
Tot ze uiteindelijk de waarheid van genade ontdekte.
Laten we de waarheid van vergeving leven!
dia 14 – ieder voor zich
Het tweede kenmerk van onze tijd
is dat onze wereld individualistisch is: het is ieder voor zich.
Dat botst direct op dat andere kernpunt van de kerk: gemeenschap.
Mensen willen graag vrijheid.
Zelfontplooiing is typisch een woord van onze tijd.
Maar gemeenschap hoort echt bij de basis van de kerk.
De kerk is een nieuwe familie,
van mensen die je zelf niet hebt uitgezocht,
samen ontmoeten we God en geven we ons aan elkaar.
Als Jezus bidt: ‘laat hen een zijn’, dan gaat het daar ook over.
Als kerk moeten we dit laten zien aan de wereld.
Laten zien dat we tijd nemen voor mensen.
Laten zien dat zelfontplooiing ook niet alles is,
dat jezelf aan anderen geven veel mooier is.
Laten we op die manier mensen uitnodigen om mee te doen.
Ik weet ook dat gemeenschap moeilijk is.
Dat je soms mensen op je eigen kring al niet kunt vertrouwen.
Christelijke gemeenschap is ook iets wat God moet geven.
Maar als je het moeilijk vindt,
begin dan in ieder geval met het verlangen ernaar!
dia 15 – geen invloed
Dan een heel ander kenmerk van onze tijd.
Nederland, en heel West-Europa, is gestempeld door het christelijk geloof.
Er zijn tijden geweest dat bijna iedereen lid was van de kerk.
Dat betekent trouwens niet dat mensen toen perse christelijker waren.
Het betekende wel dat kerken enorm veel invloed hadden.
Nu heeft de kerk nauwelijks invloed.
Het klinkt gek, maar ik denk dat dat 1 van de mooie dingen van onze tijd is.
Want Gods koninkrijk is niet van deze wereld.
In de eerste eeuwen na Christus, had de kerk ook geen politieke invloed.
De kerk was een soort alternatieve samenleving.
Christenen stelden andere prioriteiten en hadden oog voor elkaar.
Door hun leven maakten ze verschil.
Zo kan de kerk vandaag ook verschil maken:
door een alternatief te zijn voor een genadeloze wereld.
En natuurlijk moet de kerk soms ook kritisch zijn op de wereld.
De kerk moet opkomen tegen onrecht.
Maar het grootste verschil maakt de kerk door het evangelie te leven.
dia 16 – minder christenen
Het volgende kenmerk heeft hier alles mee te maken:
de kerken zijn enorm gekrompen.
Er zijn steeds minder mensen christen.
Steeds meer mensen die nog nooit van Jezus hebben gehoord.
Voor de kerk is dat een opdracht.
Jezus stuurt ons de wereld in.
Het goede nieuws moet naar buiten.
Dat moest het altijd al, dat is niet nieuw,
maar wel nieuw is dat er zo dicht bij huis zo veel te doen is.
Ik zou hier nog heel veel over kunnen zeggen,
maar ik laat het bij 1 ding.
Hoe kan de kerk mensen met God in aanraking brengen?
Het kan door mensen uit te nodigen, voor bijvoorbeeld een kerkdienst.
In 1 Korintiërs 14 geeft Paulus de opdracht om rekening te houden met gasten.
Maar het kan ook door mensen op te zoeken,
de kerk dicht bij mensen te brengen,
vrienden buiten de kerk te maken.
dia 17 – iedereen gelijk
Het laatste kenmerk van onze tijd
is dat mensen weinig moeten hebben van gezag.
Iedereen is gelijk, alles moet overlegd worden.
Een kerk waar de dominee alles bepaalt,
daar knappen mensen op af.
En ook op een kerk die alles precies weet,
maar nooit eens luistert.
We moeten er maar op vertrouwen dat Gods boodschap krachtig genoeg is,
en dat we het niet hoeven op te dringen.
3.Hoe kan het ook?
dia 18 – hoe kan het ook?
We komen aan het einde.
Over andere manieren om kerk te zijn: hoe kan het ook?
Aan het begin zei ik al dat kerken altijd zijn verandert.
Als je de kerk van vandaag vergelijkt met de kerk van 2000 jaar geleden,
is de kerk bijna onherkenbaar veranderd.
Daarmee bedoel ik niet dat we het nu fout doen,
en terug moeten naar zoals het 2000 jaar geleden was.
Maar het laat wel zien dat kerk niet altijd op dezelfde manier hoeft.
In Nederland, ook in gereformeerde kerken,
zijn de laatste jaren projecten waar mensen op een andere manier kerk zijn.
Ik zeg niet dat we het hier nu ook direct anders moeten doen,
maar het is wel goed om te weten
hoe kerken op een andere manier kerk in onze tijd proberen te zijn
en om gewoon eens wat inspiratie op te doen.
dia 19: missionaire gemeenschapsvorming
Hoe kan het anders?
In veel plaatsen in Nederland wordt ingestoken op ‘missionaire gemeenschapsvorming’.
Een initiatief dat veel voorbij komt, is ‘Nederland Zoekt’.
Dat project is in Assen begonnen,
maar draait inmiddels in veel meer plaatsen in Nederland.
Verschillende gereformeerde kerken werken er nu mee.
Kleine groepen, die nog gewoon in een woonkamer passen,
zijn voor missionaire gemeenschapsvorming de basis.
Het zijn groepen mensen die echt een gemeenschap zijn,
hun leven delen met elkaar en God,
samen hun geloof leven.
En die kleine groep, die probeert het evangelie naar buiten te brengen.
Sommige groepen doen dat door sterk op de wijk gericht te zijn.
Andere groepen adopteren een opdracht,
zoals voedsel uitdelen in een voedselbank.
En er zijn nog veel meer mogelijkheden.
Ze bouwen aan contacten buiten de kerk,
proberen relaties met mensen te krijgen,
en op die manier wat van God te laten zien.
Meestal op zondagochtend komen alle groepen bij elkaar voor een gezamenlijke viering.
Voor wie er meer over wil weten:
neem eens een kijkje op www.nederlandzoekt.nl.
Hoe dan ook, uit zulke projecten komen mooie verhalen.
Als student heb ik een onderzoek gedaan naar huiskerken,
een vorm van kerk die wel redelijk vergelijkbaar is,
en ik was enorm onder de indruk van hoe die kerken bezig zijn.
Verhalen van mensen die tot geloof komen,
en een nieuwe familie hebben gevonden.
Soms kwamen ze echt elke dag bij elkaar, net als in Handelingen 2.
dia 20 – kerk van alle tijden
Het is niet hét recept voor kerkzijn in de 21e eeuw.
Soms mislukken zulke projecten ook.
Bovendien: het belangrijkste is niet de vorm waarin je de kerk giet.
God is in de kerk aan het werk.
Hij verandert mensen door het evangelie.
Hij geeft mensen een gemeenschap.
En hij wil dat de kerk een licht is voor de wereld.
En hoe de kerk er in de toekomst ook uitziet,
op die manier is de kerk van alle tijden.
Amen.